Wady wzroku – astygmatyzm
Astygmatyzm jest dość powszechną wadą wzroku, która powoduje niewyraźne widzenie na każdą odległość. Może pojawić się w każdym wieku, często równolegle z krótkowzrocznością lub nadwzrocznością. Astygmatyzm wynika najczęściej z nieprawidłowego kształtu rogówki, tj. traci ona swój regularny, kulisty kształt i staje się rozciągnięta, przypominając swoim kształtem piłkę do rugby. W efekcie układ optyczny oka nie jest w stanie odwzorować punktowego przedmiotu w postaci punktowego obrazu. Innymi słowy układ optyczny nie skupia promieni światła równomiernie na siatkówce, lecz zostają one skupione w różnych odległościach od siatkówki. W związku z tym uzyskany obraz staje się niewyraźny i rozmyty.
Astygmatyzm – przyczyny
Przyczyny powstania tej wady wzroku nie zostały do końca poznane. Najbardziej prawdopodobną teorią jest jej podłoże genetyczne i występowanie od urodzenia, natomiast wraz z wiekiem wartość wady może ulegać zmianom. Czasami astygmatyzm wynika z urazu rogówki i powstających blizn, jej naturalnych zwyrodnień bądź w wyniku zabiegu, co wpływa na jej kształt. Astygmatyzm będący rezultatem mechanicznego urazu oka występuje jednak znacznie rzadziej.
Objawy astygmatyzmu
Osoby z astygmatyzmem skarżą się na niewyraźne i zniekształcone widzenie na każdą odległość. Linie stają się zakrzywione, punkty widziane są jako rozmyte plamy, a kontury przedmiotów stają się nieostre. W konsekwencji mogą pojawiać się trudności w koncentracji. Dodatkowo pacjenci mogą zgłaszać bóle głowy, bóle i zmęczenie oczu, mrużenie oczu oraz zwiększoną częstotliwość pocierania oczu. Osoby z astygmatyzmem często nie widzą różnicy w kącie nachylenia przedmiotu, dlatego mogą np. krzywo powiesić obraz na ścianie.
Rodzaje astygmatyzmu
Istnieje kilka podziałów astygmatyzmu w zależności od rozpatrywanego czynnika. W zależności od wielkości wady wzroku astygmatyzm dzielimy na:
- niski – do 1 D,
- średni – od 1 do 2 D,
- wysoki – od 2 do 3 D,
- bardzo wysoki – powyżej 3 D.
Ze względu na przyczynę powstawania wyróżniamy astygmatyzm:
- rogówkowy – najczęstszy, związany z nieprawidłową krzywizną przedniej powierzchni rogówki,
- wewnętrzny – związany z nieprawidłową krzywizną tylnej powierzchni rogówki lub krzywizną bądź nachyleniem soczewki wewnątrzgałkowej,
- całkowity (refrakcyjny) – obejmuje astygmatyzm rogówkowy i wewnętrzny.
Podział astygmatyzmu rogówkowego ze względu na przekroje główne:
- astygmatyzm regularny – rogówka ma dwa przekroje główne o różnej mocy, w tym:
- astygmatyzm regularny prosty (zgodny z regułą) – rogówka jest bardziej stroma w przekroju pionowym niż poziomym, co powoduje większe załamanie światła w przekroju pionowym,
- astygmatyzm regularny odwrotny (przeciwny regule) – rogówka jest bardziej stroma w przekroju poziomym i w konsekwencji silniej załamuje światło,
- astygmatyzm regularny skośny – oba przekroje rogówki nie są zlokalizowane w regularnych położeniach, czyli w 90° i 180° +/- 20°, lecz odbiegają od nich o więcej niż 30°.
- astygmatyzm nieregularny – brak dwóch głównych przekrojów rogówki lub występowanie więcej niż dwóch. Występuje najczęściej w przypadku stożka rogówki, bądź powstaje w wyniku urazu.
W klinicznym podziale astygmatyzmu, który opiera się na położeniu dwóch linii ogniskowych względem siatkówki, wyróżnia się astygmatyzm:
- niezłożony – jedna linia ogniskowa leży na siatkówce, a druga przed siatkówką (astygmatyzm niezłożony krótkowzroczny) lub za siatkówką (astygmatyzm niezłożony nadwzroczny),
- złożony – obie linie ogniskowe leżą przed siatkówką (astygmatyzm złożony krótkowzroczny) lub za siatkówką (astygmatyzm złożony nadwzroczny),
- mieszany – jedna z linii ogniskowych załamuje się za siatkówką, a druga przed siatkówką.
Korekcja astygmatyzmu
Astygmatyzm regularny można skorygować za pomocą cylindrycznych soczewek okularowych oraz miękkich torycznych soczewek kontaktowych. W przypadku astygmatyzmu nieregularnego osiągnięcie zadowalającej ostrości wzroku możliwe jest przy zastosowaniu sztywnych soczewek kontaktowych.
Astygmatyzm koryguje się także za pomocą laserowej korekcji wzroku, a w przypadku osób powyżej 45. roku życia – zabiegiem RLE (refrakcyjna wymiana soczewki). W przypadku współwystępowania wysokiej wady krótkowzrocznej lub nadwzrocznej i braku możliwości wykonania zabiegu laserowej korekcji istnieje możliwość wszczepienia torycznej soczewki fakijnej.