Stożek rogówki
Stożek rogówki to niezapalna choroba oczu, w której dochodzi do stopniowego ścieńczenia i uwypuklenia rogówki oka, przypominającego swym kształtem stożek. Zazwyczaj dotyka obojga oczu, a jej typową cechą jest nierównomierne postępowanie.
Najczęstszymi objawami powstawania stożka rogówki są:
- szybkie pogorszanie się ostrości wzroku (rozmazanie, zniekształcenie obrazu w jednym oku, rozmywanie się obrazu, astygmatyzm i krótkowzroczność w jednym oku);
- nadwrażliwość na światło (fotofobia);
- swędzenie i zaczerwienienie oczu;
- objaw halo wokół źródła światła (rozmycie ostrości widzenia).
W przypadku tzw. ostrego stożka może się pojawić nagłe zamglenie widzenia i ból oka.
Choroba może być wywołana przez czynniki genetyczne i środowiskowe, np. tarcie oczu podczas alergii. Rozwija się bardzo powoli, w ciągu 10–20 lat, ale objawy mogą pojawiać się nagle i skokowo.
Konsekwencją stożka rogówki jest powstanie astygmatyzmu nieregularnego, do którego trudno jest dobrać korekcję okularową. Schorzenie rzadko prowadzi do całkowitej ślepoty, choć może znacząco pogorszyć ostrość wzroku, a w ok. 20% przypadków doprowadzić do konieczności przeszczepu rogówki.
Wczesne wykrycie jest kluczowe, aby wdrożyć leczenie i spowolnić postęp choroby. Według badań naukowych najczęściej stożek rozwija się między 20. a 40. r.ż., jednak często u naszych pacjentów diagnozujemy chorobę wcześniej – już nawet ok. 13–15. r.ż.
Typ i kształt stożka rogówki
Biorąc pod uwagę kształt stożka rogówki, rozróżniamy typy:
- brodawkowy (5 mm przy środku, mały);
- owalny (duży, poniżej środka i często zwisający);
- ogólny (obejmujący ponad 75% rogówki).
W zależności od wielkości wypiętrzenia, możemy mówić o stożku:
- łagodnym (< 45 D);
- umiarkowanym (do 54 D);
- zaawansowanym / ostrym (> 54 D).
W rozpoznaniu typu i kształtu stożka rogówki kluczowymi badaniami są topografia i tomografia rogówki.
W badaniu specjalista określa:
- grubość rogówki (wraz z postępem schorzenia zmniejsza się centralna grubość rogówki, zwłaszcza na obszarze istoty właściwej);
- lokalizację stożka;
- rodzaj wypiętrzenia;
- występowanie blizn na rogówce;
- występowanie charakterystycznego obrzęku, przy którym wskazane jest przeprowadzenie przeszczepu rogówki.
Jak wygląda prawidłowa rogówka oka i rogówka ze stożkiem?
Nasza specjalistka, dr med. Jagoda Rzeszewska-Zamiara, przedstawia najważniejsze informacje dotyczące diagnostyki oraz metod leczenia stożka rogówki.
Zapraszamy do oglądania!
Leczenie stożka rogówki
Jedyną metodą spowalniającą chorobę jest zabieg sieciowania włókien kolagenowych – cross-linking. Dla poprawy widzenia stosuje się również soczewki kontaktowe: miękkie, twarde, miniskleralne lub hybrydowe. W razie ich nietolerancji możliwe jest leczenie chirurgiczne, np. wszczepienie pierścieni śródrogówkowych, jednak o takim kroku decyduje się po indywidualnym badaniu pacjenta.
Cross-linking to skuteczna metoda hamująca rozwój stożka rogówki i jedna z najczęściej wybieranych terapii dla osób z łagodnym i umiarkowanym stożkiem rogówki. Innymi wskazaniami do zabiegu są pozostałe choroby oczu przebiegające z postępującym zmniejszeniem grubości rogówki oraz nabyte zaburzenia kształtu rogówki po innych zabiegach.
Procedura cross-linking polega na sieciowaniu kolagenu rogówki, co prowadzi do utworzenia nowych wiązań pomiędzy włóknami kolagenowymi. Dzięki temu rogówka staje się sztywniejsza i nie dochodzi do jej deformacji. Zabieg nie prowadzi do całkowitego wyleczenia, ale zatrzymuje rozwój choroby.
Cross-linking może być powtarzany w zależności od postępu choroby, zapewniając długotrwałe efekty i poprawę komfortu widzenia.
Czym jest cross-linking?
Procedura cross-linking została opracowana w Technical University w Dreźnie w Niemczech w połowie lat 90. ubiegłego wieku (prof. Theo Seiler, Gregore Wollensak, Eberhard Spoerl), a jej bezpieczeństwo i skuteczność potwierdzono w badaniach naukowych w XXI w.
Zabieg polega na nasączeniu tkanki rogówki ryboflawiną (witaminą B2) i poddaniu jej działaniu światła ultrafioletowego A (o długości fali 365 nm). Efektem jest tworzenie się nowych połączeń, tzw. wiązań krzyżowych, między włóknami kolagenu (stąd angielska nazwa zabiegu cross-linking, sieciowanie włókien kolagenu). Dodatkowe wiązania między włóknami kolagenu obecnymi w zrębie rogówki powodują, że rogówka staje się bardziej sztywna i odporna (utwardzona).
Celem zabiegu cross-linking jest przekształcenie stożka rogówki z postaci postępującej w postać niepostępującą. W wielu przypadkach udaje się również uzyskać częściowe zmniejszenie zaawansowania choroby.
Jak przebiega zabieg cross-linking?
Dostępne są dwie metody wykonania tego zabiegu w znieczuleniu miejscowym:
standardowa (CXL standard), która polega na uprzednim zdjęciu nabłonka w centralnej części rogówki, pozostawieniu obwodu nabłonka, gdzie znajdują się komórki macierzyste odpowiedzialne za jego odtworzenie po zabiegu, a następnie wysyceniu rogówki ryboflawiną (witaminą B2) i utwardzeniu jej poprzez promieniowanie UVA w celu wytworzenia powiązań między włóknami kolagenu. Wzmacnia to rogówkę i pozwala jej przyjąć prawidłowy kształt;
przeznabłonkowa (CXL TE), w której nabłonek rogówki nie jest usuwany, ale lekko „uszkadzany”, aby ryboflawina mogła zadziałać, a następnie naświetlany lampą UVA. Zaletą tej procedury jest możliwość stosowania w bardziej zaawansowanych stadiach choroby i przy cieńszej rogówce (poniżej 400 µm). Gojenie przebiega tu szybciej niż przy metodzie standardowej. Jest to mniej inwazyjny zabieg, ale może też być mniej skuteczny niż metoda standardowa.
Lekarz specjalista dobiera odpowiedniejszą metodę zabiegu na podstawie wyników badań i pomiarów rogówki wykonanych podczas wizyty kwalifikacyjnej.
Przygotowanie do zabiegu
Na około 2 tygodnie przed kwalifikacją i zabiegiem należy przerwać noszenie soczewek kontaktowych, przynajmniej w oku, które będzie poddane leczeniu.
Kilka dni przed zabiegiem pacjent wpuszcza krople antybiotykowe do oka, które będzie poddane procedurze cross-linking. W dniu zgłoszenia się na zabieg nie można być przeziębionym lub w trakcie leczenia chorób zapalnych.
Po zabiegu
Pod koniec zabiegu cross-linking ze zdjęciem nabłonka rogówki na oko zakładana jest opatrunkowa soczewka kontaktowa. Nie należy jej zdejmować ani trzeć oczu, mimo występowania dolegliwości bólowych. Jeżeli zabieg wykonywany jest bez zdjęcia nabłonka, na oko zakładany jest opatrunek zdejmowany przez lekarza następnego dnia w czasie wizyty kontrolnej.
Do czasu pierwszej kontroli okulistycznej należy stosować odpowiednie leki, zgodnie z zaleceniami lekarza okulisty kwalifikującego do zabiegu. W tym czasie nie powinno się zakładać twardej soczewki kontaktowej, a w razie jakichkolwiek wątpliwości skontaktować się z lekarzem okulistą. Pełny efekt uzyskuje się po kilku miesiącach od zabiegu.
Laserowe wyrównanie stożka rogówki – zabiegi topoguided
W Klinice Okulistycznej OFTALMIKA przeprowadzamy nowoczesne zabiegi laserowe wyrównania stożka rogówki, tzw. zabiegi topoguided („topo” mapa, guided „przewodnik”). Po laserowym wyrównaniu stożka rogówki następuje znaczna poprawa widzenia.
Przed zabiegiem wykonujemy szczegółowe badanie rogówki – topografię rogówki. Zabieg topoguided polega na indywidualnym działaniu lasera w każdym punkcie rogówki w celu wyrównania jej powierzchni. Dzięki temu rogówka uzyskuje lepszy, regularny kształt. Stożek rogówki zostaje zniwelowany wraz z towarzyszącym mu astygmatyzmem.
W większości przypadków zabiegowi topoguided towarzyszy cross-linking.
Twarde, miękkie i hybrydowe soczewki do korekcji stożka rogówki
W przypadkach zaawansowanego stożka rogówki, a także przy wysokich wadach refrakcji (w tym również wysokim astygmatyzmie) w Klinice Okulistycznej OFTALMIKA stosujemy twarde (sztywne) soczewki kontaktowe. Pacjentom, którzy mają trudności z ich stosowaniem, polecamy natomiast soczewki hybrydowe, które nie gwarantują idealnej korekcji jak twarde soczewki, ale warto je wybrać ze względu na większy komfort użytkowania.
Proste wady refrakcji (krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm, prezbiopię) korygujemy za pomocą miękkich soczewek kontaktowych. Dobór odpowiednich soczewek jest zawsze uzależniony od indywidualnych preferencji pacjentów oraz ich potrzeb wzrokowych.
Pierścienie śródrogówkowe
Dostępne w Klinice Okulistycznej OFTALMIKA, pierścienie śródrogówkowe są alternatywą dla osób, które nie tolerują twardych soczewek kontaktowych.
Zabieg wszczepienia implantów ma na celu poprawę funkcjonalnego widzenia, jednak po zabiegu pacjenci nadal wymagają korekcji za pomocą soczewek kontaktowych czy okularów.
Pierścienie śródrogówkowe przywracają bardziej naturalny, kopułowaty kształt rogówki, stwarzają możliwość poprawy jakości widzenia i opóźniają konieczność przeszczepu rogówki u większości pacjentów. Okres rekonwalescencji trwa ok. 1-2 tygodnie, jednak zmiany w widzeniu mogą zachodzić jeszcze kilka miesięcy po zabiegu.
Zabieg jest wykonywany w znieczuleniu kroplami. W naszej Klinice do wszczepu wykorzystujemy nowoczesny laser femtosekundowy, co znacznie poprawia dokładność i bezpieczeństwo zabiegu.
Zabieg przeszczepu rogówki
W 2008 r., po czterdziestoletniej przerwie, jako pierwszy w regionie kujawsko-pomorskim, przeszczep rogówki wykonał prof. dr hab. n. med. Bartłomiej Kałużny z Kliniki Okulistycznej OFTALMIKA. Przeszczep rogówki jest jedyną szansą uratowania wzroku u pacjentów z zaawansowanym stożkiem rogówki, jeśli zawiodły wszystkie inne metody leczenia. Zabieg można połączyć m.in. z usunięciem zaćmy.
Przed zabiegiem konieczne jest potwierdzenie szeregiem badań dobrego ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W Klinice Okulistycznej OFTALMIKA przeszczep rogówki jest przeprowadzany za pomocą lasera femtosekundowego. Całe pole operacyjne ma tylko ok. 1 cm2. Podczas zabiegu lekarz wymienia rogówkę na całej grubości (przeszczepienie drążące) lub tylko jej część (przeszczepienie warstwowe).
Rekonwalescencja po przeszczepie drążącym trwa 6–9 miesięcy, a po przeszczepie warstwowym ok. 3–6 miesięcy. Tyle czasu potrzeba, aby rogówka zrosła się i nabrała prawidłowego kształtu, a pacjent odzyskał ostrość wzroku. W okresie rekonwalescencji konieczne jest zażywanie leków hamujących odrzucenie przeszczepionej rogówki.